Wprowadzenie

Tegoroczny program formacji stałej w Polskiej Prowincji Zgromadzenia Księży Najświętszego Serca Jezusowego jest poświęcony zagadnieniu „Duch Święty źródłem doskonało­ści życia zakonnego”. Inspiracją dla tak sformułowanego tema­tu jest program formacji stałej życia konsekrowanego w Polsce w roku duszpasterskim 2018/2019, który przebiega pod hasłem „W mocy Ducha Świętego”.

Święty Jan Paweł II w adhortacji Vita Consecrata (dalej: VC) napisał: „Podobnie jak cała egzystencja chrześcijanina, tak­że powołanie do życia konsekrowanego jest głęboko związane z działaniem Ducha Świętego. (_) to On formuje dusze powoła­nych, upodabnia ich do Chrystusa czystego, ubogiego i posłusz­nego oraz przynagla do podjęcia Jego misji, oni zaś, idąc pod przewodnictwem Ducha drogą nieustannego oczyszczenia, sta­ją się stopniowo osobami ukształtowanymi na wzór Chrystusa – historyczną kontynuacją szczególnej obecności zmartwych­wstałego Pana” (19).

Związek osoby konsekrowanej z Duchem Świętym ma swój początek w konsekracji chrzcielnej (2 Kor 1,21-22; Ef 1,13; 1 J 2,20.27), która wszczepia ochrzczonego w Chrystusa, daje udział w Jego życiu, kształtuje na wzór Chrystusa mocą Du­cha Świętego, włącza we wspólnotę Kościoła oraz jej misyj­ne posłanie. Chrzest, będąc pierwszym sakramentem inicjacji chrześcijańskiej, stanowi fundament życia chrześcijańskiego oraz warunek jego pełnego rozwoju. Wskazuje też na wieloeta­powy proces stawania się chrześcijaninem w kontekście przy­jęcia i realizacji osobistego powołania w Kościele, opierającego się na specyficznym charyzmacie otrzymanym od Ducha Świę­tego w celu realizacji Bożego planu zbawienia. Ponadto Duch Święty jako Trzecia Osoba Trójcy Przenajświętszej przebóstwia i uświęca ochrzczonego.

Drugim sakramentem inicjacji chrześcijańskiej, ściśle zwią­zanym z chrztem, jest bierzmowanie (Konstytucja dogmatyczna o Kościele Gaudium et spes 11 – dalej: KK), nazywane też sakra­mentem dojrzałości chrześcijańskiej. Otrzymana w sakramencie chrztu łaska nowego życia dzięki Duchowi Świętemu przemie­nia bierzmowanego Jego mocą, uzdalnia do świadomego udzia­łu w budowaniu wspólnoty Kościoła oraz posyła do świata, aby przez świadectwo własnego życia mężnie wiarę wyznawał i jej bronił.

Trzecim sakramentem inicjacji chrześcijańskiej jest Euchary­stia. Stanowi ona ostatni etap wtajemniczenia chrześcijańskiego. W niej zbawcze dzieło Jezusa Chrystusa osiąga swój szczyt. Wier­ni odrodzeni przez konsekrację chrzcielną i umocnieni Duchem Świętym w sakramencie bierzmowania jednoczą się z Chrystu­sem w Eucharystii, a także urzeczywistniają komunię z Bogiem oraz jedność we wspólnocie ludu Bożego.

Konsekracja zakonna, mająca swoje źródło w sakramentach wtajemniczenia chrześcijańskiego, mocą Ducha Świętego uświę­ca osobę ludzką oraz uzdalnia ją do wiernego wypełniania woli Bożej w celu osiągnięcia doskonałości na wzór Chrystusa. Ta for­ma konsekracji jest właściwa instytutom życia konsekrowane­go, dlatego nie należy do kategorii konsekracji „ontologicznej”, właściwej sakramentom inicjacji chrześcijańskiej. Zakorzenio­na bowiem w sakramentalnej konsekracji chrzcielnej, stanowi jej przedłużenie i rozwinięcie. Należy podkreślić, iż życie chrze­ścijańskie i zakonne pokrywa się zakresowo ze sobą ze względu na wspólny początek, którym jest chrzest święty, natomiast róż­ni się środkami prowadzącymi do osiągnięcia doskonałej miło­ści. Wierni świeccy starają się wiernie przestrzegać przykazań, zaś osoby życia konsekrowanego – ze względu na perspektywę eschatologiczną – zobowiązują się praktykować rady ewangelicz­ne, aby pełniej upodobnić się do Chrystusa. Sobór Watykański II, odnosząc się do tej kwestii, akcentował, że konsekracja zakonna jest głębsza (KK 44), polega na naśladowaniu i upodobnieniu do Chrystusa (KK 44. 46), daje większą wolność, stanowi widocz­ny znak w Kościele (KK 44) oraz pełniej wyraża konsekrację chrzcielną (Dekret o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis 5).

Konsekracja zakonna przez profesję rad ewangelicznych roz­wija łaskę chrztu świętego i prowadzi do doskonałości. Warto podkreślić, iż często używany w literaturze termin „stan dosko­nałości” w odniesieniu do osób konsekrowanych może wywoły­wać pewne niewłaściwe skojarzenia. Pierwsze, iż są to osoby już doskonałe. Albo drugie – osoby zakonne mają obowiązek dą­żyć do świętości. Świętość ma być dla nich pierwszą formą bytu oraz stylem apostolstwa (VC 39), który ma wywierać wpływ na życie Kościoła bardziej przez to kim są, niż przez to, co robią.

W rozumieniu chrześcijańskim pełnię doskonałości przypisu­je się tylko Bogu. Człowiek, będąc tylko stworzeniem, jedynie uczestniczy w tej doskonałości przez „nowe narodzenie” (por. J 3,5-6), „nowe stworzenie” (por. 2 Kor 5, 17; Ga 6,15), uczest­nictwo w Bożej naturze (por. 2 P 1,4) oraz Bożym synostwie w Jezusie Chrystusie (por. Ga 4,7; Rz 8,14). To uprzywilejowanie człowieka ma prowadzić do zjednoczenia z Bogiem nie w grani­cach ludzkiej natury, lecz na płaszczyźnie nadnaturalnej. Doko­nuje się to w kontekście Bożego planu zbawienia, którego pełnia zajaśniała w Jezusie Chrystusie. Ostateczne zjednoczenie czło­wieka z Bogiem, który jest Miłością (por. 1 J 4,8), oraz urze­czywistnienie właściwej dla jego stanu doskonałości dokonuje się wtedy, gdy akceptuje on swoje nadprzyrodzone wyposaża­nie i podejmuje odpowiednie do niego działania. W takim ujęciu można mówić o chrześcijańskiej doskonałości człowieka.

Istotą doskonałości jest miłość Boga i bliźniego, a także dary Ducha Świętego, cnoty. Skoro miłość najdoskonalej jednoczy człowieka z Bogiem, to wszystkie cnoty i dary Ducha Św. znaj­dują w niej swoje dopełnienie, a jednocześnie ją wspomagają, aby zrealizowała swoją rolę w najdoskonalszym stopniu. W wy­padku osób konsekrowanych w dążenie do ideału doskonałości włącza się pełna realizację ideałów ewangelicznych.

Odnowione Konstytucje Zgromadzenia Księży Najświętsze­go Serca Pana Jezusa uwypuklają rolę i misję Ducha Święte­go w kontekście realizacji misji opierającej się na charyzmacie i duchowości. „Nowy człowiek”, rodzący się w otwartym Ser­cu Jezusa, jest ożywiony przez Ducha Świętego, aby żyć we wspólnocie miłości między innymi darem wiary, która umacnia nadzieję i skłania do naśladowania Jezusa Chrystusa. Wyzwa­nia współczesnego świata domagają się potwierdzenia osobistej wiary przeżywanej w miłości. Tylko dzięki Duchowi Święte­mu człowiek jest w stanie wyznać wiarę w Jezusa: „Nikt też nie może powiedzieć bez pomocy Ducha Świętego: «Panem jest Jezus»” (1 Kor 12,3), a także przybliżyć się do Jego misterium, bę­dącego niewyczerpanym bogactwem, zwłaszcza w kontekście wynagrodzenia. Konstytucje podkreślają, iż wynagrodzenie jest przyjęciem Ducha Świętego (por. 1 Tes 4,8), odpowiedzią na mi­łość Chrystusa, zjednoczeniem z Jego miłością ku Ojcu i współ­pracą z Jego zbawczym dziełem. Dlatego trzeba być uważnym na natchnienia, jakie Duch Święty kieruje do osoby konsekro­wanej zarówno w słowie Bożym, jak i przez wydarzenia co­dziennego życia (Konstytucje, p. 3, 9, 23, 57).

Kolejny zeszyt formacji stałej, podejmując zagadnienie Ducha Świętego jako źródła doskonałości w życiu zakonnym, prezen­tuje artykuły ukierunkowane głównie na elementy teologiczno-duchowe związane z tą problematyką. Niech zawarta w nich treść pobudzi do głębokiej refleksji nad osobistą konsekracją za­konną i dążeniem do doskonałości w mocy Ducha Świętego.